De kermis is van oudsher een plek van vermaak voor jong en oud. Denk aan de suikerspinnen, draaimolens, en natuurlijk de botsauto’s, maar op veel kermissen vind je ook een ander soort vermaak: speelautomaten.
Speelautomaten zijn er in verschillende varianten, van behendigheidsspellen zoals de kop van Jut, tot kansspelen zoals grijpers en coinpushers of muntschuivers die puur op geluk gebaseerd zijn. Deze spellen bieden bovendien kans om echte prijzen te winnen, weliswaar geen geld, maar wel andere prijzen die net zo aantrekkelijk zijn, zeker voor kinderen.
Betekent dit dat een kermis, waar geen leeftijdsgrens geldt, eigenlijk een casino voor kinderen is? En hoe zit het eigenlijk met de regelgeving rond deze automaten en het risico op gokverslaving?
Voor casino’s en speelhallen gelden strenge regels, gelden die dan niet op de kermis? En hoe zit het met de spellen die in arcadehallen aangeboden worden?
In dit artikel gaan we in op de uitzonderingspositie van ‘kermisautomaten’ als speciaal type speelautomaat, en het grijze gebied tussen spelen en gokken dat hiermee is ontstaan.
Uitzonderingspositie van kermisautomaten
Speelautomaten worden in Nederland in drie verschillende soorten opgedeeld: kansspelautomaten, behendigheidsautomaten en kermisautomaten. Hoewel kermisautomaten, zowel kansspelautomaten als speelautomaten kunnen zijn, vallen ze in Nederland onder de regels voor dat type automaten.
In tegenstelling tot traditionele speelautomaten, zoals gokkasten in casino’s, en speelautomaten, zoals in flipperkasten in sportkantines, hoeven kermisautomaten niet gekeurd te worden. Ze hebben geen modeltoelating, exploitatievergunning of aanwezigheidsvergunning van de Kansspelautoriteit (Ksa) nodig.
Dit is op zich al verwonderlijk, want er zijn wel echte prijzen te winnen. De prijzen mogen weliswaar geen geldprijzen zijn, maar goederen ‘in natura’, zoals die grote teddybeer, of waardebonnen mogen wel tot 40x de inzet waard zijn.
Wat het nog opmerkelijker maakt is dat ‘behendigheidsautomaten’ zoals flipperkasten, waar je alleen maar extra spellen ter waarde van je 1x je inworp kan winnen, wél een ‘modeltoelating’ en een ‘exploitatievergunning’ nodig hebben.
Voorbeeld van eisen voor modeltoelating van een speelautomaat. Bron: website Ksa
In de afbeelding hierboven zie je een voorbeeld van de vele zaken waar naar gekeken wordt bij het verstrekken van een modeltoelating. Zaken die je stuk voor stuk moeilijk op een flipperkast toe kan passen, maar dus niet op muntschuivers op de kermis van toepassing zijn.
De reden dat gokspellen op kermissen een uitzondering zijn, komt voort uit de gedachte dat kermissen tijdelijk van aard zijn. Omdat kermissen nooit langer dan een week of twee op dezelfde plek blijven staan, worden spelers slechts korte tijd aan deze spellen blootgesteld, waardoor het risico op verslaving verwaarloosbaar zou zijn.
Deze uitzondering is echter niet helemaal meer van deze tijd, omdat je tegenwoordig kermisautomaten veelal in arcadehallen vindt. Arcadehallen zijn permanente locaties, waardoor mensen wel het hele jaar door aan deze spellen ‘blootgesteld’ worden. Wat het probleem nog veel groter maakt is dat arcadehallen een jong publiek, vaak kinderen, aantrekken.
Hoewel kermisautomaten geen geld uitkeren, zijn kinderen helemaal niet geïnteresseerd in geld, ze willen juist veel liever die knuffel, of dat klappertjespistool. Wat is het verschil tussen een kind dat zijn laatste euro zakgeld in een grijper stopt omdat ie nog steeds niet heeft gewonnen, en een volwassene die zijn laatste tien euro bij het casino stort? Hebben we het in feite niet over kinder casino’s?
Arcadehallen en het risico op gokverslaving
In 2020 heeft de KSA onderzoek gedaan naar kermisautomaten in arcadehallen. Ze concludeerden niet alleen dat een groot gedeelte van kermisautomaten eigenlijk kansspelen zijn, omdat de speler geen ‘overwegende invloed’ op de uitkomst heeft, maar ook dat er in Nederland geen arcadehallen met kermisautomaten zijn die een minimumleeftijd van 18 jaar hanteren.
Het komt er dus eigenlijk op neer dat kinderen in arcadehallen worden blootgesteld aan gokken, wat de doelstelling van het kansspelbeleid ondermijnt. Helaas heeft de Kansspelautoriteit op dit moment geen mogelijkheden om in te grijpen en gokken op de kermis te verbieden, daarvoor moet de wet eerst worden aangepast.
Gokken op de kermis: kans of behendigheid?
Een belangrijk onderscheid om ook bij kermisautomaten te maken, is het verschil tussen kans en behendigheid. Bij kansspelen, zoals gokautomaten, bepaalt het toeval of je wint of verliest. Bij behendigheidsspellen, zoals grijpkraantjes, heb je zelf tenminste nog enige invloed op de uitkomst, bijvoorbeeld door de grijper op het juiste moment te laten zakken.
Dit verschil lijkt misschien duidelijk, maar in praktijk is het onderscheid vaak minder scherp. Bovendien hoeven deze automaten niet gekeurd te worden; dat terwijl hoe ze precies werken en of ze wel eerlijk zijn, belangrijke vragen zijn.
Iets wat kansspelen op de kermis een heikel punt maakt, is dat veel kermisautomaten de illusie geven dat je kunt winnen door vaardigheid, terwijl het in werkelijkheid vaak neerkomt op geluk.
Neem bijvoorbeeld de grijpers: je hebt misschien wel controle over de positie van de grijper, maar of de grijper genoeg kracht uitoefent om de prijs ook goed vast te pakken is een instelling waar je geen invloed op hebt. Uiteindelijk wordt je kant om te winnen dus meer door toeval dan door vaardigheid bepaald. Juist dit soort spellen kunnen leiden tot misleidende verwachtingen en daarmee het risico op overmatig spelen vergroten.
Verdienmodel: winst of entertainment?
Een belangrijke vraag bij kermisautomaten is of ze puur voor vermaak zijn, of dat ze bewust zijn ontworpen om zo veel mogelijk winst te maken. Bij arcadehallen zien we dat het verdienmodel steeds meer gericht is op het maximaliseren van de uitgaven per klant.
Spelers worden aangemoedigd om geld in te blijven werpen, in de hoop zo wel genoeg punten of tickets te winnen voor die grotere teddybeer. Dit kan leiden tot verslavend gedrag, vooral als er geen duidelijke grens wordt gesteld aan de hoeveelheid geld die iemand kan uitgeven.
Deze automaten lijken steeds meer op van wat we in casino’s zien, maar dan zonder geldprijzen en de strenge regelgeving en controles. Het uitkeringspercentage (RTP), dat bij kansspelen aangeeft hoeveel geld gemiddeld wordt teruggegeven aan de speler, wordt bijvoorbeeld nooit vermeld bij kermisautomaten.
Dit maakt het voor spelers moeilijker om in te schatten wat hun werkelijke winkansen zijn en hoeveel ze bereid zijn uit te geven, want op een schuiver lijkt het altijd zo dat die grote stapel muntjes bij de volgende inworp toch écht gaat vallen…
Regelgeving en toezicht
De regelgeving rond kermisautomaten kan onduidelijk en ineffectief zijn. Gemeenten hebben bijvoorbeeld de vrijheid om arcadehallen als ‘permanente kermislocaties’ aan te wijzen, waardoor speelautomaten op zulke locaties onder de uitzondering voor kermisautomaten blijven vallen.
Een belangrijke vraag bij kermisautomaten is of ze puur voor vermaak zijn, of dat ze bewust zijn ontworpen om zo veel mogelijk winst te maken. Bij arcadehallen zien we dat het verdienmodel steeds meer gericht is op het maximaliseren van de uitgaven per klant.
Spelers worden aangemoedigd om geld in te blijven werpen, in de hoop zo wel genoeg punten of tickets te winnen voor die grotere teddybeer. Dit kan leiden tot verslavend gedrag, vooral als er geen duidelijke grens wordt gesteld aan de hoeveelheid geld die iemand kan uitgeven.
Deze automaten lijken steeds meer op van wat we in casino’s zien, maar dan zonder geldprijzen en de strenge regelgeving en controles. Het uitkeringspercentage (RTP), dat bij kansspelen aangeeft hoeveel geld gemiddeld wordt teruggegeven aan de speler, wordt bijvoorbeeld nooit vermeld bij kermisautomaten.
Dit maakt het voor spelers moeilijker om in te schatten wat hun werkelijke winkansen zijn en hoeveel ze bereid zijn uit te geven, want op een schuiver lijkt het altijd zo dat die grote stapel muntjes bij de volgende inworp toch écht gaat vallen…
Daarnaast zijn er weinig tot geen verplichtingen voor exploitanten om spelers te beschermen. Zo is er bijvoorbeeld geen zorgplicht, wat betekent dat spelers, vaak kinderen, volledig aan hun eigen lot worden overgelaten, zonder dat er controle is op overmatig speelgedrag of risico’s op gokverslaving.
Conclusie: is gokken op de kermis nog wel verantwoord?
We kunnen hier duidelijk over zijn, wij vinden van niet. Door het gebrek aan controle op zowel leeftijd als de spellen zelf functioneert een gedeelte van de kermissen en arcadehallen als kindercasino. Een casino waar de spellen niet eens gecontroleerd worden.
Een belangrijke vraag bij kermisautomaten is of ze puur voor vermaak zijn, of dat ze bewust zijn ontworpen om zo veel mogelijk winst te maken. Bij arcadehallen zien we dat het verdienmodel steeds meer gericht is op het maximaliseren van de uitgaven per klant.
Spelers worden aangemoedigd om geld in te blijven werpen, in de hoop zo wel genoeg punten of tickets te winnen voor die grotere teddybeer. Dit kan leiden tot verslavend gedrag, vooral als er geen duidelijke grens wordt gesteld aan de hoeveelheid geld die iemand kan uitgeven.
Deze automaten lijken steeds meer op van wat we in casino’s zien, maar dan zonder geldprijzen en de strenge regelgeving en controles. Het uitkeringspercentage (RTP), dat bij kansspelen aangeeft hoeveel geld gemiddeld wordt teruggegeven aan de speler, wordt bijvoorbeeld nooit vermeld bij kermisautomaten.
Dit maakt het voor spelers moeilijker om in te schatten wat hun werkelijke winkansen zijn en hoeveel ze bereid zijn uit te geven, want op een schuiver lijkt het altijd zo dat die grote stapel muntjes bij de volgende inworp toch écht gaat vallen…
Dat kermisautomaten destijds een uitzonderingspositie hebben gekregen kunnen we begrijpen, maar dat is niet meer van deze tijd. Niet alleen weten we tegenwoordig veel meer over de risico’s van gokken, met name voor jongeren en kinderen, ook is het aanbieden van kermisautomaten op een vaste locatie zoals een acradehal een duidelijke maas in de wet, waar volop ‘gebruik’ van wordt gemaakt.
In een wereld waar gokken steeds toegankelijker wordt, maar we ook steeds meer leren over de risico’s, is het belangrijk om kritisch te blijven kijken naar wat nog verantwoord is en wanneer de regels aangepast moeten worden. Laten we de kermis leuk én veilig houden voor bezoekers van alle leeftijden.
Dit artikel is geschreven door:
