Spelen in een online casino is voor de meeste mensen vooral ontzettend leuk. Soms kun je geluk hebben en geld winnen, maar meestal zul je verliezen, want alleen ‘het huis wint altijd’. Wanneer je gokken niet meer in de hand hebt: de verliezen zich beginnen op te stapelen en je gedrag dwangmatig wordt, spreken we van een (beginnende) gokverslaving. In deze post willen we je niet alleen meer informatie geven over hoe een gokverslaving eruit ziet en ontstaat, maar ook wat de overheid en casino’s doen en zouden moeten doen om ervoor te zorgen dat je verantwoord blijft gokken; de zogenaamde zorgplicht.
Hoewel we natuurlijk ook kijken naar wat je eigen verantwoordelijkheid als speler is, focussen we in eerste instantie op de zorgplicht die de overheid en de aanbieders van gokspellen hebben. We hebben nu een aantal jaren kansspelwetgeving waarin het voorkomen van gokproblematiek een hoofdrol speelt, maar we zien helaas dat de aanbieders de regels anders interpreteren dan de overheid ze bedoelt heeft, waardoor spelers op dit moment nog niet optimaal beschermd worden.
Meer weten? Lees alles over 18+, speel bewust.
Wat is een gokverslaving?
Stel je voor dat je een online casino bezoekt om roulette of een van de vele andere spellen te spelen. Niks mis mee en erg leuk om te doen. Maar wat als je urenlang aan het beeldscherm gekluisterd zit en behoorlijke bedragen verspeelt? Of erger, wat als je de hele dag door met het gevoel rondloopt dat je het liefst weer achter je beeldscherm kruipt om nog een potje te spelen? Op het moment dat je dit soort symptomen gaat vertonen is gokken voor jou waarschijnlijk geen hobby meer, maar een verslaving aan het worden. In het ontwikkelen van een gokverslaving kunnen we vier fasen herkennen:
- Aanloopfase: je maakt kennis met online gokken. Alles is nog nieuw, leuk en onschuldig en door middel van bonussen en free-spins kun je de vele verschillende (soorten) spellen redelijk vrijblijvend uitproberen.
- Winnende fase: je vindt online spelen leuk, hebt je favoriete spellen gevonden en wint af en toe zodat je aangemoedigd wordt om door te spelen. Je gaat echter langzaam maar zeker steeds vaker en langer spelen.
- Verliezende fase: ondanks dat je weet dat je meer verliest dan wint, blijf je spelen door de kick die gokken je geeft. Gokken is een deel van je leven geworden waar je niet zonder kan of wil.
- Verslaving: gokken beheerst je leven, zelfs als je niet aan het spelen bent denk je eraan en kan je niet wachten totdat je weer achter je scherm zit. Ook geef je veel meer uit dan je zou willen en waarschijnlijk kan veroorloven. Je verzint allemaal excuses en strategieën zoals ‘een Masterplan’ waarmee je in een keer al je problemen op zal lossen. Dat dit niet reëel is kan en wil je niet toegeven, en al zeker niet van anderen aannemen.
Ontstaan en voorkomen van gokverslaving
Waarom gokt iemand voor de eerste keer? Puur uit nieuwsgierigheid? Het idee dat je in één keer zoveel geld kan winnen dat al je financiële problemen voor altijd voorbij zijn? Of misschien om een gemis in je leven op te vullen of problemen te vergeten?
Er is, en wordt, veel onderzoek naar verslavingen en hun oorzaken gedaan. De werking van de meeste verslavingen is erg vergelijkbaar; bepaald gedrag of gebruik van bepaalde middelen stimuleert het belongssysteem in je hersenen. Hierdoor krijg je een fijn gevoel waardoor je gestimuleerd wordt om dat wat het gevoel veroorzaakte weer te doen. Maar hoe een verslaving werkt is iets anders dan hoe een verslaving ontstaat.
Wat opvalt is dat verslavingen vaak hand in hand gaan met andere verslavingen, of elkaar zelfs afwisselen. Het is dan ook niet zozeer dat bijvoorbeeld het gokken zelf het probleem is, maar de reden waarom je gokt. Tegenwoordig is de algemene opvatting dat er veel verschillende factoren zijn die invloed hebben op het ontwikkelen van een verslaving:
- Genetische aanleg: erfelijkheid speelt een rol bij het risico een verslaving te ontwikkelen. Sommige mensen zijn gevoeliger voor de verslavende effecten van middelen of bepaald gedrag dan anderen.
- Hersenchemie: hoe sterk iemand reageert op de neurotransmitters, zoals dopamine, die het beloningssysteem beïnvloeden, verschilt per persoon.
- Omgevingsfactoren: leefomstandigheden, sociale druk, trauma’s en toegang tot verslavende middelen of gedragingen kunnen allemaal een rol spelen bij het ontstaan van een verslaving. Stressvolle of onstabiele omgevingen kunnen iemand kwetsbaarder maken, terwijl sociale acceptatie het risico op verslaving kan verhogen.
- Ontwikkelingsfase: De leeftijd waarop iemand voor het eerst met een verslavende stof of gedrag in aanraking komt, kan een factor zijn. Kinderen, jongeren en zelfs jongvolwassenen zijn extra gevoelig voor de verslavende effecten op de hersenen en hebben nog minder ontwikkelde controlemechanismen.
- Individuele factoren: Persoonlijkheidskenmerken, copingmechanismen en mentale gezondheid kunnen ook een rol spelen. Mensen met bijvoorbeeld een laag zelfvertrouwen of die worstelen met angst of depressie, kunnen meer vatbaar zijn voor verslaving als een manier om met negatieve emoties om te gaan of om ze te ontlopen.
Controle
Verslavingen worden meestal geboren uit een illusie van de controle. Iets is pas een verslaving als je het niet meer in de hand hebt – je gedrag dwangmatig is geworden. Dit betekent dat je zolang je controle hebt, je per definitie (nog) niet verslaafd bent. Het probleem is echter dat veel mensen denken dat ze nog controle hebben, terwijl ze die al kwijt zijn geraakt. Ze ervaren iedere keer dat ze gokken als een vrije keus en denken dat de risico’s niet op hen van toepassing zijn. Tegen de tijd dat ze er achter komen dat ze toch net zo kwetsbaar zijn als ieder ander mens, en er geen enkele manier is om het casino te slim af te zijn, is het te laat en is er sprake van een verslaving.
Comorbiditeit
Zoals we hierboven al vermelden gaat een gokverslaving vaak hand in hand met andere verslavingen. Dit komt niet alleen doordat alle verslavingen op een vergelijkbare manier werken, maar ook omdat verslavingen vaak een gevolg zijn van het willen ontsnappen aan een bepaalde vorm van stress of pijn. Het verdovende effect van stoffen als dopamine kun je ook van andere handelingen of middelen zoals alcohol en drugs krijgen, dus waarom ze niet combineren voor een nog sterker effect? Met name de combinatie gokken en alcohol en gokken en cocaïne komen vaak voor, en soms worden ze zelfs alle drie gecombineerd. Alcohol werkt verdovend en is een ‘downer’ waar je rustig van wordt, terwijl cocaïne juist een ‘upper’ is en ervoor zorgt dat je urenlang door kan gaan.
Waarom gokken zo leuk (en risicovol) is
Gokken wordt om verschillende redenen leuk gevonden, in de eerste plaats natuurlijk de kans om makkelijk, zonder te werken, geld te ‘verdienen’. Want laten we eerlijk zijn, wie droomt er nu niet van nooit meer te hoeven werken? Aanbieders springen hier graag op in door vooral grote prijzen en jackpots onder de aandacht te brengen, waardoor je voor het gemak vergeet hoe klein de kans om te winnen eigenlijk is.
Daarnaast doen de makers van spellen er alles aan om de spellen zelf zo aantrekkelijk mogelijk te maken. Qua beeld, geluid, thema’s en de gebruikte spelmechanismen lijken vooral gokkasten steeds meer op video games die ontworpen zijn om je uren lang zoet te houden. De spellen hebben dus ook zeker een bepaalde entertainmentwaarde wat opzichzelf al verslavend kan zijn. Dit geldt zeker ten aanzien van de mini-games of bonusrondes die gokkasten bieden. Je wordt continue in de verleiding gebracht om ‘nog even’ door te spelen tot het volgende bonusspel.
Adrenaline
Je lichaam reageert niet alleen op de opwinding van het winnen van een (geld)prijs, het is juist de spanning en anticipatie die ervoor zorgt dat je lichaam adrenaline aanmaakt. Het is dus in eerste instantie het gokken zelf wat voor opwinding zorgt, niet de uitkomst van de weddenschap.
Daarnaast worden spellen zo ontworpen dat het makkelijk is om je compleet in een spel te verliezen. Niet alleen volgen de spellen elkaar snel op, op een gokkast duur een spel maar een paar seconden, ook zitten spellen vol met visuele en geluidseffecten die ervoor zorgen dat je volledig op het spel gefocust blijft. Dit blijkt onder meer ook uit een getuigenis van vier ex-gokverslaafden in een artikel van de Volkskrant.
Door te gokken kon ik me volledig laten meeslepen en bevond ik me in een totaal andere dimensie. Het draaide niet eens om winnen of verliezen. Ik raakte geobsedeerd door het spel zelf: het geluid van het balletje dat tegen de roulettetafel tikte, het omdraaien van de kaarten, het zien van de magische combinatie 7-7-7. Mensen met een gokverslaving zullen het begrijpen; volledig opgaan in het spel is bevredigender dan het winnen van geld.
Ex-gokverslaafde Nando Boots, 11 januari 2024 bij “In Beeld” in de Volkskrant
Dopamine
Naast adrenaline is een andere belangrijke stof die vrijkomt bij gokken dopamine. Ook dopamine verbetert je concentratie en je maakt je alerter en meer gefocust, maar het heeft ook een andere belangrijke werking: het triggert je beloningssysteem in je hersenen. Het geeft je een gevoel van voldoening en, inderdaad, beloning.
De effecten van dopamine zijn zo sterk en aangenaam dat het een bijna onverzadigbare drang naar meer opwekt. Wanneer de drang zo sterk is dat het tot dwangmatig gedrag leidt, spreken we van een verslaving.
Sociale vrijetijdsbesteding
Tot slot wordt gokken steevast als een sociale activiteit gepromoot, bijvoorbeeld door toernooien te organiseren. Hoewel je nog steeds tegen het huis speelt en niet tegen andere spelers, geeft het toevoegen van een ranglijst of leaderboard een competitief gevoel waar bijna iedereen gevoelig voor is. Als speler is het dus noodzaak om je bewust te zijn hoe, waar en wanneer je gemanipuleerd wordt.
Hoewel gokken alom wordt aangeprezen als een vermakelijke en sociale activiteit, is het de vraag in hoeverre dit ook geldt voor online gokken. Samen een avondje naar het casino of de speelhal is echt een avondje uit en gaat meestal gepaard met een hapje en een drankje – kortom, gezellig. Ook samen een sportwedstrijd kijken is een sociale activiteit, ongeacht of je zelf of met elkaar er geld op ingezet hebt.
Hoewel je tegen het huis speelt en niet tegen andere spelers, voegen goksites van een ranglijst of leaderboard toe die een competitief gevoel oproepen waar bijna iedereen gevoelig voor is. Vaak worden er op deze manier ook toernooien aangeboden waarbij je om te winnen natuurlijk zo veel mogelijk moet spelen. Als speler is het dus noodzaak om je bewust te zijn hoe, waar en wanneer je gemanipuleerd wordt.
Online casino’s lijken graag mee te liften op de zorgvuldig door Holland Casino opgebouwde reputatie van ‘een mooie gelegenheid om uit te gaan’. Toch is het de vraag of online gokken wel sociaal is? Een online casino bezoek je altijd alleen en meestal vanuit je eigen huis en de toernooien en ranglijsten zijn eigenlijk niet meer dat een indicatie van hoeveel tijd en geld iemand er aan heeft uitgegeven. Daarnaast biedt een online casino helemaal niets anders dan gokken. Er zijn geen versnapering, geen entertainment en je hoort alleen het geluid van het spel dat je aan het spelen bent. En wat als je wint? Met wie kan je je geluk dan delen?
Wat zijn de verantwoordelijkheden van de Kansspelautoriteit (Ksa)?
De overheid heeft een zorgplicht voor al haar burgers, zeker wanneer het aankomt op risicovolle activiteiten zoals gokken. Sinds 2012 bestaat daarom de Kansspelautoriteit (Ksa), een zelfstandig bestuursorgaan dat de wettelijke taken van de overheid ten aanzien van gokken onafhankelijk uitvoert. De Ksa is een uitvoerende instantie, die het beleid van de minister voor Rechtsbescherming (Justitie en Veiligheid) uitvoert.
De wettelijke taken staan in de Wet op de kansspelen (Wok) en de Wet kansspelen op afstand (Koa) en de ‘lagere wetgeving’ en de ‘besluiten’ die daarop gebaseerd zijn. Hieronder vallen bijvoorbeeld het uitgeven van vergunningen, het handhaven van de reclameregels, maar vooral ook verslavingspreventie – de zogenaamde zorgplicht van casino’s. Tot slot is ook het tegengaan van criminaliteit, zoals witwassen een van de hoofddoelen van de Ksa.
Als je snel iets meer over de Ksa wil weten, kunnen we je deze factsheet met informatie over de organisatie, haar doelen en activiteiten aanraden. Hoewel dit document al bijna 7 jaar oud is en dus stamt uit de periode voordat we officieel online mochten gokken, is de informatie nog steeds relevant.
Lees meer over de Kansspelautoriteit
Cruks
Een van de taken van de Ksa is het beheren van het Cruks-register. In het ‘Centraal Register Uitsluiting Kansspelen’ staan personen die de toegang tot casino’s en goksites geweigerd moeten worden. Bij ieder bezoek zijn aanbieders, zowel online als offline, verplicht dit register te controleren.
Het voordeel van het Cruks is dat het geldt voor alle aanbieders van kansspelen met een Nederlandse vergunning. Je hoeft je als speler dus maar één keer aan te melden. Een ‘gokstop’ zoals ze het noemen, geldt bij Cruks voor tenminste 6 maanden en is op geen enkele manier eerder te beëindigen.
Lees meer over Cruks of bezoek de pagina Cruks register om een speelpause in te stellen
De zorgplicht van online casino’s
Online casino’s hebben zelf ook een aantal verantwoordelijkheden toebedeeld gekregen van de Ksa. Dit gaat onder meer over het uitvoeren van de toegangscontrole, werving en reclame, het instellen van limieten en het voorlichten en informeren van spelers.
Werving en reclame
Voordat de Nederlandse kansspelmarkt open ging was het al duidelijk dat het maken van reclame toegestaan zou zijn. De gedachte hierachter was dat klanten geïnformeerd moesten worden over het bestaan van nieuwe legale online casino’s; het zogenaamde ‘kanaliseren naar legaal aanbod’.
Hoewel er regels werden opgesteld, weten we allemaal hoe het is gelopen. Drie maanden na de opening, in december 2021, schreven we al over de stortvloed van gokreclames, in juni 2023 over het Besluit ORKA (ongerichte reclame kansspelen op afstand) en onlangs hebben we de visie van Steven Vrolijk over aanscherping van het reclameverbod gepubliceerd.
Instellen limieten
De belangrijkste maatregel die overmatig spelen helpt te voorkomen, is het verplicht instellen van limieten. Deze verplichting komt voor uit artikel 4.14 van het Besluit kanspelen op afstand. Een casino mag je inschrijving niet voltooien voordat je de volgende drie limieten hebt ingesteld:
- Tijdslimiet: dit is de maximalde duur die per dag, week of maand kan spelen voordat toegang tot spellen geblokeerd wordt.
- Stortingslimiet: hiermee stel je een maximum wat je per dag, week of maand kan storten, ongeacht de betaalmethode die je gebruikt.*
- Saldolimiet: deze limiet bepaalt hoeveel geld je maximaal op je account mag hebben voordat de rest automatisch wordt uitbetaald. Hiermee wordt voorkomen dat je een mooie prijs direct verspeelt.
* vanaf 1 oktober 2024 gelden er maxima voor stortingslimieten.
Het is belangrijk om zelf vantevoren te beslissen hoeveel tijd en geld je aan gokken kwijt wil zijn. Laat je niet beïnvloeden door vooraf ingestelde suggesties van het casino of bookmaker (die te hoog zijn) en zet de limieten zeker niet uit gemak zo hoog als maar kan, dan hebben ze geen enkel nut.
Heldere informatie
Aanbieders zijn verplicht om hun klanten duidelijk en volledig in te lichten. Dit geldt zowel voor de spelregels en (bonus) voorwaarden als voor informatie over verantwoord spelen, klachten procedures etc.. Alle informatie moet makkelijk te vinden zijn en bovendien zo zijn geschreven dat iedereen goed geïnformeerde keuzes kan maken.
Time-outs
Alle aanbieders zijn verplicht om je de mogelijkheid te bieden om een kortere of langere time-out te nemen. Een time-out is in principe hetzelfde als een gokstop bij Cruks, maar met twee grote verschillen:
- De minimale duur is geen 6 maanden maar veel korter, bijvoorbeeld 24 uur of een week.
- De time-out geldt alleen bij de aanbieder waar je hem aanvraagt, dus niet bij andere goksites of fysieke casino’s en gokhallen.
Een time-out is voor veel mensen genoeg om even afstand van gokken te nemen en zichzelf te herpakken. Voor sommigen is het echter niet genoeg, in dat geval kan het te verleidelijk en makkelijk zijn om bij de een andere aanbieder een account aan te maken. Wees daarom eerlijk tegen jezelf en kijk of een aanmelding bij Cruks niet beter voor je is.
Informatie over gokverslaving en -hulp
Iedere aanbieder is verplicht om informatie over gokproblemen te hebben, inclusief doorverwijzingen naar organisaties die je verder kunnen helpen. Meestal vind je deze informatie in de ‘verantwoord spelen’ sectie van de site of app of zelfs op de homepage zelf. Ook bieden de meeste sites korte zelftesten die snel, binnen een paar minuten, een ruwe indicatie kan geven over je gokgedrag. Ook al heb je geen reden om je zorgen te maken, het is altijd goed om de beschikbare informatie door te lezen en af en toe een zelftestje te doen, als was het alleen maar voor de lol.
Real-time monitoring
De Ksa legt steeds meer nadruk op het feit dat aanbieders het gedrag van hun spelers moeten volgen en analyseren om zo snel mogelijk ik te kunnen grijpen bij tekenen van probleemgedrag. Mede dankzij de ontwikkelingen van de techniek die het voor aanbieders veel sneller, efficiënter en goedkoper maakt, hebben aanbieders geen excuus meer om dit niet actief toe te passen.
Klantenservice
Tot slot is er de oude vertrouwde klantenservice. Het is voor aanbieders verplicht om goed bereikbaar te zijn voor vragen, klachten en problemen van hun spelers. Alle medewerkers hebben een verantwoord spelen training gevolgd en kunnen je helpen met het vinden van de hulp die je nodig hebt.
Lees ook: de gevaren van geld lenen om te gokken.
Hulp bij gokverslaving, je blijft verantwoordelijk voor jezelf
Ondanks alles wat de Ksa en aanbieders kunnen en moeten doen, ben je het natuurlijk uiteindelijk zelf die geld stort en uitgeeft. Hoewel je als verslaafde een slachtoffer bent, wil dat niet zeggen dat je geen eigen verantwoordelijkheid meer hebt.
Het grootste probleem met verslavingen is dat ze geleidelijk ontstaan en het dus heel lastig is om te bepalen wanneer je hulp nodig hebt, of nog erger, het echt niet meer redt. Het allerbelangrijkste advies is daarom om al bij de eerste twijfels of symptomen direct actie te ondernemen:
- Geef je meer uit of speel dan je van plan was?
- Reageer je overdreven emotioneel op winst of verlies?
- Denk je aan gokken wanneer je heel iets anders aan het doen bent?
- Ben je tegen jezelf en anderen niet eerlijk en open over?
Als je je hierin herkent, neem dan direct een gokstop en vervolgens contact op met een van de vele organisaties die er voor zijn. Dit kan volledig anoniem, gratis en 24 uur per dag
- Stichting Anonieme Gokkers Omgeving Gokkers (AGOG)
- Stichting Jellinek
- Stichting Voorkom
- Centrum voor Verantwoord Spelen
- Landelijk Loket Verslavingspreventie
Tips, voorkomen is beter dan genezen
Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan, maar zeker niet onmogelijk! We geven je daarom tot slot onderstaande tips mee zodat gokken ook voor jou een leuke vorm van ontspanning kan blijven:
- Speel alleen met geld wat je je kan veroorloven om te verliezen, dus nooit met geld waar je rekeningen van moet betalen of boodschappen van moet doen. Speel bovendien nooit met geleend geld!
- Gebruik de limieten op een goede manier: bepaal zelf vantevoren hoeveel tijd en geld je aan gokken wil besteden, vertrouw niet op de vooraf ingevulde instellingen – die zijn altijd te hoog. Kijk bovendien wat voor andere limieten er aangeboden worden naast de drie die wettelijk verplicht zijn.
- Speel alleen als je je goed voelt. Voel je je depressief of gestrest? Zoek dan een andere manier om te ontspannen. Speel ook niet met alcohol of drugs op! Dit zal je speelgedrag alleen maar nadelig beïnvloeden.
- Neem regelmatig pauzes tijdens het spelen. Bij de meeste aanbieders kun je een sessielimiet instellen, als die limiet bereikt is moet je uitloggen en weer opnieuw inloggen voordat je verder kan spelen. Juist zo’n korte onderbreking kan al voldoende zijn om weer bij zinnen te komen..
- Probeer eerst eens een spel in een online casino te spelen zonder geld in te zetten. Sommige casino’s kun je demo-versies van spellen vinden om gratis te proberen. Vergeet ook niet dat het spel exact hetzelfde is, of je nu 1 cent of 10 euro per ronde inzet.
- En last but not least: vergeet niet dat je voor de lol speelt. Als je het gevoel hebt dat je je geld beter aan iets anders uit kan geven, dan is dat ook zo.
Goksites blokkeren? Lees in deze gids hoe dat moet.
Dit artikel is geschreven door:
