Verslavingszorg Nederland

Gokken kan helaas niet los worden gezien van gokverslaving: een serieus probleem met ernstige gevolgen voor de betrokkenen – niet alleen de verslaafde zelf. Gelukkig leven we in een land waar we een gedegen gezondheidszorg hebben en is er dus altijd hulp te vinden.  

Hoewel er sinds het legaliseren van online gokken veel over gokverslaving gesproken wordt, en er veel gokkers zijn bijgekomen, laten onderzoeken^{1, 2} zien dat het aantal mensen dat aanklopt voor hulp al jaren afneemt. Hierbij is het wel belangrijk om te melden dat het gemiddeld erg lang duurt voordat mensen zich bij verslavingszorg melden, gemiddeld zo’n 7-8 jaar. Het effect van online gokken zal dus pas over een jaar of vijf zichtbaar worden, de coördinator communicatie bij Tactus verslavingszorg, verwacht tegen die tijd een enorme toename. De vraag hoe groot de gevolgen van het legaliseren van online gokken zullen zijn, is dus pas tegen die tijd te beantwoorden.

Om ons steentje bij te dragen om hulp vinden zo laagdrempelig mogelijk te maken, hebben we besloten om de verslavingszorg in Nederland eens onder de loep te nemen. Hierbij richten we ons vooral op de vragen die ons het belangrijkste lijken voor iemand die ooit hulp moet gaan zoeken:

• Waar kan ik terecht met gokproblemen; hoeveel aanbieders zijn er en waar kan je ze vinden?
• Wat zijn de verschillende soorten hulpverlening en behandelingen?
• Wat kost een behandeling en wordt deze vergoed door de verzekering?
• Hebben zorgverleners een winstoogmerk en hoe zit het met privacy?
• Welke aanbieders worden volgens de Zorgkaart Nederland het beste beoordeeld? 

Verslavingszorg in Nederland

Nederland kent een groot aantal zorginstellingen en organisaties waar je terecht kan voor informatie over, of de behandeling van, gokverslaving. Zoveel zelfs dat we begrijpen dat je, wanneer je op zoek naar hulp gaat, je al snel door de bomen het bos niet meer ziet.

Wat zijn de verschillen tussen de zorgaanbieders?

Voordat we kijken naar de tien aanbieders die we geselecteerd hebben, is het goed om te weten op welke manier aanbieders van elkaar kunnen verschillen. Om te beginnen zijn er verschillende types organisaties die hulp kunnen bieden bij gokverslaving:

Zelfhulporganisaties

De belangrijkste eigenschap van zelfhulporganisaties is dat ze draaien om ervaringsdeskundigen: mensen die uit eigen ervaring precies weten wat gokken is en wat het met je doet. 

Contact met mensen die dezelfde problemen hebben, lotgenotencontact, geeft je niet alleen het gevoel dat je niet alleen staat, het biedt je ook de kans om te leren van andermans ervaringen en coping-strategieën. Deze twee aspecten zijn zo belangrijk dat het in sommige gevallen voldoende kan zijn om met je verslaving om te leren gaan of ervan te genezen. 

Het nadeel van zelfhulp is dat er over het algemeen geen professionele hulpverleners bij betrokken zijn. Hoewel ervaringsdeskundigen een onschatbare bron van praktijkervaring zijn, missen ze over het algemeen theoretische kennis. Professionele hulpverleners hebben niet voor niets jaren gestudeerd en zorgen bovendien dat ze van de laatste ontwikkelingen en inzichten op de hoogte blijven. 

Zorginstellingen

Binnen de zorgsector tref je een breed scala aan hulpverleners aan, variërend van therapeuten en maatschappelijk werkers tot counselors, psychologen en psychiaters. Deze diversiteit aan professionals, elk met hun eigen expertise, maakt het mogelijk om een uitgebreid spectrum aan behandelingen en begeleidingstrajecten aan te bieden. 

Behandelingen bestaan meestal uit een combinatie van individuele en groepstherapie, soms zelfs in combinatie met medicatie. Niet alleen zal er naar je verslaving zelf gekeken worden, ook zullen ze proberen om de achterliggende oorzaken van je verslaving te vinden, om zo het probleem bij de wortel aan te kunnen pakken. Welke behandelingen je zal gaan volgen, wordt bepaald tijdens je intake gesprek. 

Stoppen met gokken? Sluit jezelf uit met Cruks en blokkeer goksites.

Soorten behandelingen 

Individueel of in een groep?

We kunnen de soorten behandelingen in eerste instantie opsplitsen in twee categoriën: individuele en groepsbehandelingen met ieder hun eigen voordelen. Individuele behandelingen kunnen specifiek op jouw persoonlijke situatie worden aangepast, zo kan er dieper op specifieke zaken worden ingegaan en ze bieden bovendien meer privacy. 

Groepsbehandelingen hebben als grootste voordeel dat je contact hebt met mensen die dezelfde ervaringen hebben: je kunt je eigen ervaringen en perspectieven delen en leren van die van anderen. Aan de andere kant kan een groep ook negatieve effecten hebben, sommige persoonlijkheden kunnen een groep overheersen en de behandeling voor anderen minder effectief maken. 

Waar en wanneer?

Een ander praktisch aspect is waar en wanneer de behandelingen worden aangeboden. We kunnen behandelingen onderverdelen in de volgende vormen, van licht tot intensief:

• Online
• Ambulante behandeling
• Dagbehandeling
• Residentiële behandeling
• Klinische behandeling
• Outreachende behandeling

Online behandelingen hebben als groot voordeel toegankelijkheid en flexibiliteit. Je hoeft niet ergens heen te gaan en in ieder geval een deel van je behandeling kun je volgen wanneer het jou uitkomt. Daarnaast zijn online behandelingen over het algemeen anoniem en goedkoper dan face-to-face behandelingen. 

Bij een ambulante behandeling heb je regelmatig afspraken met je behandelaar(s), bijvoorbeeld wekelijks een aantal uur. Deze behandelingen zijn flexibel en kunnen rond je andere verplichtingen zoals werk worden gepland. Deze vorm van hulp heeft daarom de minste impact op je dagelijks leven.

Dagbehandelingen zijn iets intensiever dan ambulante behandelingen. Je volgt gedurende een paar uur per dag en meerdere dagen per week een programma met verschillende behandelingen of therapieën, maar aan het einde van de dag ga je terug naar huis.

Wanneer je verslaving zo erg is dat je continu zorg en ondersteuning nodig hebt, zijn er ‘residentiële behandelingen’. Hiervoor wordt je voor een bepaalde periode opgenomen in een behandelcentrum waar je dus gaat ‘wonen’. Je volgt er een breed scala aan therapieën en activiteiten en hebt zeer beperkte vrijheden wanneer het bijvoorbeeld gaat over telefoon- en internetgebruik en er zijn regels voor verlof en het ontvangen van bezoek.  

Tot slot zijn er klinische behandelingen. Ook hier verblijf je fulltime in een behandelcentrum of kliniek, maar het verschil met een residentiële behandeling is dat deze vorm gericht is op de meest ernstige gevallen. Hierbij is er 24 uur per dag en 7 dagen per week toezicht en kan er dus direct ingegrepen worden wanneer dat nodig is. 

Daarnaast biedt een aantal organisaties Outreachende behandelingen, die specifiek gericht zijn op mensen die moeilijk bereikbaar zijn en die steeds afhaken terwijl ze juist dringend hulp nodig hebben.

Therapieën

Hoewel het aanbod per aanbieder verschilt, therapieën vaak gecombineerd worden en behandelplannen van persoon tot persoon verschillen, zijn er een aantal therapieën die we vaak tegen zijn gekomen en kort willen toelichten. 

Een aantal van de meest gebruikte therapieën voor de behandeling van gokverslaving zijn:

• Motiverende Gespreksvoering (MG)
• Cognitieve Gedragstherapie (CGT)
• Community Reinforcement Approach (CRA)
• Groepstherapie
• 12-stappen programma
• Medicatie

Motiverende Gespreksvoering (MG)

Deze techniek wordt vooral in het begin van behandelingen gebruikt. Het helpt je om door middel van zelfreflectie bewust te worden van de negatieve gevolgen van gokken. Op deze manier versterkt het je motivatie om je gedrag te veranderen waardoor andere therapieën beter zullen werken. 

Cognitieve Gedragstherapie (CGT)

Het doel van CGT is het veranderen van ongewenste gedachten en gedragingen. Je therapeut zal je helpen om irrationele overtuigingen en denkpatronen te corrigeren. In het geval van gokken kun je hierbij denken aan jezelf overtuigen dat je na een reeks verliezen nu toch echt een keer wel gaat winnen. 

Community Reinforcement Approach (CRA)

Deze methode die in de jaren 70 ontwikkeld is voor behandeling van alcohol- en drugsverslaving is sinds die tijd aangepast voor andere doelgroepen zoals gokverslaafden. De methode focust op vier elementen:

1. Positieve alternatieven voor gokken die je het gevoel van beloning en voldoening geven
2. Verminderde toegang en blootstelling aan gokken
3. Sociale steun: relaties herstellen en nieuwe op een gezonde manier aan te gaan
4. Gedragstherapie zoals CGT (zie direct hierboven)

Leer hier meer over gokverslaving

Groepstherapie

Niet alleen biedt groepstherapie een gevoel van gemeenschap en begrip, waardoor je je gesteund en aangemoedigd voelt om je behandeling te laten slagen, het helpt je ook bij het ontwikkelen van sociale vaardigheden die nodig zijn om nieuwe relaties buiten het gokken op te bouwen. 

12-stappen programma (Minnesota Model)

De 12 stappen zijn vooral bekend als de succesformule van de Anonieme Alcoholisten. Het is een bewezen effectieve behandelmethode die mensen al bijna 90 jaar helpt om met verslavingen om te gaan. Door je problemen te erkennen en verantwoordelijkheid voor je keuzes te accepteren zul je met de hulp van lotgenoten gemotiveerd blijven om het probleem aan te blijven pakken. 

Het model benadrukt naast de 12 stappen ook de noodzaak van andere therapieën zoals hierboven genoemd. Het richt zich niet alleen op de fysieke en psychologische aspecten van verslaving, maar juist ook op de sociale en zelfs spirituele kant. 

Medicatie

Hoewel er geen pil tegen gokverslaving bestaat, kunnen medicijnen wel helpen met bepaalde symptomen zoals stemmingswisselingen en depressie. Daarnaast gaat een gokverslaving vaak gepaard met andere verslavingen waarvoor wel goedgekeurde medicijnen beschikbaar kunnen zijn. 

Nazorg

In principe bieden alle aanbieders van verslavingszorg ook uitgebreide nazorgprogramma’s aan, want zodra je behandeling is afgelopen beland je in de meest cruciale fase: voorkomen dat je terugvalt. In welke vorm en hoe lang nazorg aangeboden wordt verschilt per aanbieder, maar over het algemeen is dit ook weer een combinatie van individuele- en groepsbijeenkomsten, bijvoorbeeld eens per week gedurende een aantal maanden.

Ziek of niet ziek?

Een verslaving en de behandeling ervan heeft over het algemeen een grote impact op veel kanten van je leven, niet in de laatste plaats op je werk of studie. Maar wat betekent dit in de praktijk, kan of mag je je ziekmelden als je verslaafd bent? Kun je ontslagen worden?

In principe wordt een verslaving gezien als ziekte en gelden zowel jou als je werkgever dezelfde rechten en plichten als bij andere aandoeningen. Je kunt je dus ziek melden en wordt dan gewoon doorbetaald. Ook mogen dingen die je onder invloed van je verslaving doet je niet zomaar worden aangerekend en kun je er dus niet zomaar voor ontslagen worden. 

Natuurlijk zitten hier grenzen aan en is ieders situatie tot op zekere hoogte uniek, het is dus zaak om je hier door een professional goed over voor te laten lichten of om je er zelf in te verdiepen bijvoorbeeld met informatie van deze en deze website. 

Ons onderzoek naar behandelingen voor gokverslaving

Helaas kunnen we de vele tientallen hulpverleners en zorginstellingen die er in Nederland zijn niet allemaal bespreken. We hebben daarom een selectie van tien zorginstellingen gemaakt die we nader bekijken. Hoe en waarom we deze tien geselecteerd hebben, en de complete lijst van alle instanties die we tegengekomen zijn, lees je in de disclaimer/verantwoording (pdf). 

Onderzochte organisaties

Dit zijn de 10 zorgverleners die we onderzocht hebben:

1. AGOG
2. Jellinek
3. Gamblers Anonymous
4. Hervitas
5. Brijder
6. Speel Bewust (hands24x7) 
7. Tactus / Gokken de baas
8. SolutionS
9. Novadic-kentron
10. Iriszorg

Naast de punten die we onder ‘Wat zijn de verschillen tussen de zorgaanbieders’ hebben besproken, hebben we ook naar de volgende vooral praktische punten gekeken:

• Regio
• Locaties
• Aanmeldingsprocedure en wachttijden*
• Kosten
• Beoordeling volgens de Zorgkaart Nederland

* Bij wachttijden wordt er soms onderscheid gemaakt tussen de wachttijd voor het aanmelden en een wachttijd voor de behandeling. De wachttijd voor het aanmelden is de tijd die het kost voordat je intake gesprek hebt. Na het intakegesprek moet je vervolgens wachten op het begin van je behandeling. 

Om in te schatten wanneer je met een behandeling kan beginnen – vanaf het moment dat je voor het eerst contact opneemt – moet je dus de beide wachttijden bij elkaar optellen. 

Bij de beoordeling van de organisaties hebben we gekeken naar de score volgens de Zorgkaart en welke cijfers ze eventueel zelf op hun site noemen. Hoe deze beoordelingen precies tot stand komen, kun je hier lezen. Daarnaast is het bij succes en terugval percentages belangrijk om te beseffen dat het hier om gemiddelden gaat – het is dus puur indicatief, net zoals de RTP van bijvoorbeeld een gokkast. Bovendien is een terugval voor de één een enkele gok wagen, terwijl de ander compleet terug bij af is en de controle volledig verliest.

AGOG

Jellinek

Gamblers Anonymous

. 

Hervitas

Brijder

Hands24x7

Tactus

SolutionS

Novadic-Kentron

Iriszorg

Bevindingen

Op basis van ons onderzoek van 10 aanbieders die gokverslaving behandelen kunnen we het volgende concluderen:

• Verspreid over Nederland is er een groot en divers hulpaanbod beschikbaar en gemiddeld scoren de aanbieders volgens de Zorgkaart Nederland hoog: een 8,3. 
• De kosten van een behandeling worden vrijwel altijd volledig door je zorgverzekering vergoed, maar je eigen risico wordt wel aangesproken. 
• Voor vergoeding heb je altijd een doorverwijzing nodig, bijvoorbeeld van je huisarts. Regel dit vooraf om te voorkomen dat je kosten voor moet schieten of zelf moet betalen.
• Bij sommige organisaties moet je zelf een extra bijdrage betalen, zeker wanneer er sprake is van een opname. Controleer daarom vooraf zowel bij de aanbieder en je zorgverzekering welke kosten er in jouw specifieke situatie van toepassing zijn.
• Belangrijke praktische zaken om rekening mee te houden zijn de wachttijden en de locaties. Tussen je eerste contact om je aan te melden en de start van je behandeling zijn wachttijden van meer dan 3 maanden helaas geen uitzondering. Een andere aanbieder kiezen is vaak geen optie omdat dat met veel extra reistijd gepaard gaat en bovendien accepteren sommige aanbieders alleen mensen uit hun eigen regio.
• Zelfhulpgroepen van AGOG vind je door het hele land, zijn gratis en kennen geen wachtlijsten. Daarnaast biedt een enkele zorgaanbieder online behandelingen waar je, terwijl je op de wachtlijst staat, direct al mee kan beginnen. Een voorbeeld hiervan is Tactus.

Je kunt het niet alleen

Wat ons onderzoek ons geleerd heeft, is dat alle zorgverleners het er over eens zijn dat stoppen met gokken als je eenmaal verslaafd bent praktisch onmogelijk is zonder hulp. Gelukkig is er een breed aanbod van hulp beschikbaar in Nederland en met de juiste hulp maak je een hele goede kans om je leven weer compleet op de rails te krijgen. 

Terugvallen in je verslaving

Afkicken van een verslaving is een kwestie van vallen en opstaan. Hoewel vrijwel alle aanbieders het risico op terugvallen benoemen, noemt alleen AGOG cijfers. Van de mensen die bij AGOG lopen heeft 80% eerder al eens geprobeerd te stoppen en sinds ze daar zijn valt alsnog gemiddeld 35% terug – gemiddeld. De cijfers kunnen dus enorm verschillen, van 10 tot wel 80%. 

Een andere bron ‘Psychiatric Services’, die weliswaar 25 jaar oud is, meldt dat het slechts 8% van de deelnemers aan Gamblers Anonymous lukt om een heel jaar lang niet te gokken.

Hoewel een terugval over het algemeen natuurlijk niet wenselijk is, kan het in sommige gevallen een positief effect hebben: het kan je laten inzien welke risico’s je (nog steeds) loopt en zeker in een groep helpen om de anderen scherp te houden.  

Kan ik ooit weer gokken?

Hoe lang, intensief en succesvol een behandeling is, hangt af van je persoonlijke situatie. Er zijn verschillende gradaties in een verslaving en veel hangt af van hoe snel je er bij bent. 

Of je ooit nog weer op een verantwoorde manier kan gokken is nog maar de vraag. Sommige organisaties, zoals Gamblers Anonymous, beantwoorden dit met een stellig nee; “Eens verslaafd, altijd verslaafd”. Volgens hen zijn ‘desastreuze gevolgen’ de eerste keer dat je weer gokt onvermijdelijk. Andere organisaties hebben een genuanceerder standpunt en laten de mogelijkheid om verantwoord te leren spelen wel open.

Behandelingen in de praktijk

Hoe een gokverslaving precies behandeld wordt verschilt niet alleen per zorgaanbieder, maar ook van persoon tot persoon. Niet alleen gaat een gokverslaving vaak gepaard met een andere verslaving of problematiek die gelijktijdig behandeld moet worden, iedere persoon reageert ook nog eens anders op verschillende vormen van behandeling. 

Afgezien van de zelfhulpgroepen zoals AGOG en Gamblers Anonymous zal een behandeling altijd beginnen met een intake gesprek waarin gekeken wordt naar jouw specifieke situatie, waarna er een passend behandelplan wordt opgesteld.

“Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.” Hoewel voorkeuren dus kunnen verschillen, is het wel belangrijk om te vertrouwen op de professionaliteit van hulpverleners., aan een verslaving werken over het algemeen een pijnlijk en langdurig proces

Conclusie

Laten we beginnen met de vragen en antwoorden uit dit artikel kost samen te vatten:

Hierbij willen we wel opmerken dat alle aanbieders goed tot zeer goed scoren en dat het bij het kiezen van een aanbieder misschien belangrijker is hoe lang de wachtlijsten zijn en vooral waar de behandelingen plaatsvinden. Zo zit Jellinek alleen in de Randstad, Hervitas alleen in Zeist en vind je de vestigingen van SolutionS alleen in midden en zuid Nederland. 

Tot slot

In de ideale situatie merk je wanneer gokken negatieve effecten op je heeft en onderneem je dan direct actie. Helaas werkt dat in de praktijk niet zo, juist wanneer je helemaal in het spel opgaat, verlies je de wereld om je heen makkelijk uit het oog. 

Het is zaak om je eigen gedrag en de gevolgen daarvan in het oog te blijven houden door bijvoorbeeld gebruik te maken van de vele zelftesten die er beschikbaar zijn – zowel bij de kansspelaanbieders zelf (in hun Verantwoord Spelen sectie), als bij platforms zoals Centrum voor Verantwoord Gokken, Loket Kansspel of Speel Bewust. 

Neem altijd het zekere voor het onzekere, stel je limieten lager in, neem korte of langere pauzes en besef je dat zodra je denkt dat je hulp nodig hebt, dat ook zo is. Wacht dan niet met het zoeken van hulp, want niet alleen zijn er wachtlijsten, de problemen gaan nooit vanzelf weg en worden ook alleen maar groter. 

Dit artikel is geschreven door: